Łowicz

81 km Łowicz (85 m, 18 000 mieszk.), m. pow. nad Bzurą, ośrodek ziemi łowickiej, żyznej krainy rolniczej o bogatym folklorze. Słynne stroje. Gród wczesnośredniowieczny, od pocz. XII w. własność arcybisk. gnieźnieńskich. W 1350 otrzymuje prawa miejskie, a rozległe dobra łowickie tytuł księstwa, co przyczynia się do wytworzenia odrębności regionalnej. 1815 ziemia łowicka wchodzi w skład dóbr koronnych Królestwa Kongresowego. Tu kształcili się J. Chełmoński i S. Noakowski. Pośrodku rynku (pl. Kościuszki) kolegiata zbud. w XVII w. na fundamentach gotyckich, z dwiema wieżami barokowymi. Wewnątrz cenne dzieła sztuki: grobowce renesansowe arcybisk. Uchańskiego i Przerembskiego, tryptyk gotycko-renesansowy XVI w., ambona i stalle XVIII w. W podziemiach groby 12 arcybisk. gnieźnieńskich. Naprzeciwko kolegiaty klasycystyczny ratusz 1825—28, domy zabytkowe, barokowy kość. popijarski XVII w. W barokowym gmachu pomisjonarskim XVII w., odbud. po wojnie Muzeum Łowickie z ciekawymi zbiorami regionalnymi (stroje, sprzęty, wyroby sztuki ludowej), archeologicznymi, starodrukami, obok kaplica z freskami Palloniego XVII w. Na wsch. od pl. Kościuszki klasycystyczny budynek poczty, na pd. barokowe kość. Św. Leonarda i Bernardynek, na pn. zach. zespół barokowy: kuria wikariuszy, dziekania i Brama Prymasowska. W zach. części miasta kilka zabytkowych kamieniczek w otoczeniu pl. Kilińskiego, kość. paraf. Sw. Ducha, gotyk 1404, restaur. 1855 oraz zabytkowy gmach pobernardyński. Przy ul. Kutnowskiej (wylotowa do Poznania), na wzniesieniu nad Bzurą ślad po zamku prymasowskim. Z pl. Kościuszki odchodzi na pd. zach. trasa 12 do Łodzi. W mieście koniec bocznicy trasy 28. Odgałęzienie drogi na zach. do Bielaw (21 km, bocznica ze Zdun Kościelnych).